Urologia to dziedzina medycyny zajmująca się diagnozowaniem i leczeniem chorób układu płciowego męskiego oraz układu moczowego obojga płci – należy o tym pamiętać, gdyż urologia często kojarzona jest tylko i wyłącznie z chorobami dotyczącymi mężczyzn. Te dwa układy ściśle ze sobą współpracują, bardzo często choroba w obrębie jednego z nich rzutuje na drugi. Narządy, na których skupia się urologia to cewka moczowa, pęcherz moczowy, moczowody, nerki (w pewnym zakresie). Są one odpowiedzialne za wydalanie z organizmu niepotrzebnych substancji takich jak mocznik czy sole mineralne. Zaburzenia w obrębie ich funkcjonowania będą zatem upośledzały funkcję wydalniczą układu moczowego Urologia zajmuje się także chorobami męskiego układu płciowego, do którego zaliczamy: penis, jądra, najądrza, prostata oraz pęcherzyki nasienne.

Najczęstszymi chorobami diagnozowanymi przez urologa są zakażenia dróg moczowych oraz łagodny przerost prostaty.

• Zakażenie dróg moczowych objawia się m.in. pieczeniem cewki moczowej przy oddawaniu moczu, częstomoczem, a także nykturią – oddawaniem moczu w porze nocnej więcej niż jeden raz. Leczenie polegające na podawaniu antybiotyku na ogół jest skuteczne i prowadzi do całkowitego wyzdrowienia, jednak bagatelizowanie tego schorzenia może wiązać się z wystąpieniem groźnych powikłań spowodowanych migracją bakterii z cewki moczowej, poprzez pęcherz moczowy, do nerek.
• Łagodny przerost prostaty jest chorobą niezwykle częstą i dokuczliwą – dotyczy ponad 50% mężczyzn powyżej 60 r.ż. Prostata jest gruczołem wielkości kasztana położonym poniżej pęcherza moczowego. Jej zadaniem jest produkcja substancji, w której zawieszone są plemniki. Przerost prostaty objawia się trudnościami w rozpoczęciu mikcji oraz wydłużeniem czasu jej trwania, wyciekaniem moczu z cewki moczowej po jej zakończeniu, osłabionym strumieniem moczu, a nawet zatrzymaniem moczu. Bardzo uciążliwą dolegliwością przerostu prostaty jest nykturia, i to właśnie ona najczęściej skłania chorego do udania się do urologa. W przypadku niewielkiego przerostu, stosuje się leczenie farmakologiczne powodujące rozkurcz mięśni prostaty i poprawę odpływu moczu. Jeśli przerost jest znaczny, urolog może zastosować leczenie operacyjne – najczęściej przezcewkową elektroresekcję gruczołu krokowego (TURP).

Urolog zajmuje się także chorobami, gdzie farmakoterapia nie wystarcza – należą do nich kamica nerkowa, wady wrodzone układu moczowo-płciowego, rak prostaty i pęcherza moczowego oraz wysiłkowe nietrzymanie moczu.

• Istotą kamicy nerkowej jest powstawanie złogów („kamieni nerkowych”) w miedniczkach nerkowych lub drogach moczowych. Gdy przez długi okres czasu, (najczęściej w wyniku spożywania niewystarczającej ilości płynów), w moczu podwyższone jest stężenie jego składników - wapnia, szczawianów, fosforu, magnezu, kwasu moczowego -  dochodzi do ich wytrącania i tworzenia się złogów. Złogi powstające w miedniczce lub kielichu nerki, z czasem przemieszczają się do moczowodu i powodują zablokowanie odpływu moczu, które objawia się niezwykle silnym bólem podbrzusza, promieniującym do pleców i pachwin (kolka nerkowa). Urolog, po podaniu leków przeciwbólowych (niezbędnych w przypadku napadu kolki nerkowej), wykonaniu badania obrazowego jamy brzusznej, podejmuje decyzję o dalszym leczeniu. Jeśli nie dojdzie do samoistnego wydalenia złogu, można zastosować litotrypsję pozaustrojową (ESWL) polegającą na rozbiciu złogu na mniejsze fragmenty przy użyciu fal ultradźwiękowych. Metodami inwazyjnymi w leczeniu kamicy nerkowej są metody endoskopowe (przezskórna nefrolitotrypsja, ureterorenoskopia) oraz klasyczne leczenie operacyjne.
• Najczęstszą wadą wrodzoną układu moczowo-płciowego jest odpływ pęcherzowo-moczowodowy (2-5/1000 urodzeń). Polega on na cofaniu się moczu z pęcherza moczowego do moczowodu, a następnie do nerki. Pierwsze objawy tego schorzenia występują w okresie dziecięcym i są to nawracające zakażenia układu moczowego, czy też objaw „sikania po sikaniu”. Leczenie chirurgiczne wskazane jest w przypadku, gdy cofający się mocz dociera aż do nerek. W łagodniejszych postaciach najczęściej dochodzi do samowyleczenia przed ukończeniem 5 r.ż. Inne częste wady wrodzone układu moczowo-płciowego dotyczą nerek (ich liczby, kształtu, lokalizacji), moczowodów (zwężenia, moczowód dodatkowy), pęcherza moczowego, lokalizacji ujścia zewnętrznego cewki moczowej (wierzchniactwo – grzbiet prącia, spodziectwo – dolna powierzchnia prącia) oraz samego prącia (stulejka).
• Objawy raka prostaty w początkowej fazie są podobne do objawów łagodnego przerostu prostaty, mogą też nie występować wcale. Rak prostaty jest nowotworem o charakterze złośliwym, dającym przerzuty najczęściej do kości, ale także do wątroby, płuc czy mózgu. Z tego względu bardzo ważne jest wykrycie choroby we wczesnym stadium wykorzystując badanie per rectum, marker PSA (enzym produkowany tylko i wyłącznie przez prostatę – w przypadku raka dochodzi do wzrostu jego stężenia) oraz ultrasonografię przezodbytniczą, której niewątpliwą zaletą jest możliwość wykonania biopsji cienkoigłowej. Leczeniem w tym przypadku jest chirurgiczna resekcja prostaty wraz z pęcherzykami nasiennymi oraz ewentualnie radio-, hormono- i chemioterapia.
• Rak pęcherza jest jednym z najczęstszych nowotworów wieku podeszłego. występującym 3 razy częściej u mężczyzn. Pierwszym objawem tej choroby najczęściej jest krwiomocz, któremu – w przeciwieństwie do zapalenia pęcherza moczowego – nie towarzyszy ból. Leczenie polega na przezcewkowym usunięciu guza (TURT) oraz, w przypadku guza powierzchownego, zastosowaniu serii wlewek szczepionki BCG o bardzo wysokiej skuteczności (skuteczna w około 2/3 przypadków). Jeśli zmiany są rozległe, trzeba wykonać resekcję całego pęcherza moczowego wraz z węzłami chłonnymi miednicy mniejszej.
• Wysiłkowe nietrzymanie moczu jest najczęstszą postacią nietrzymania moczu u kobiet. Polega na mimowolnym wycieku moczu z cewki podczas wysiłku fizycznego, lub sytuacji w których dochodzi do wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej (śmiech, kaszel, kichanie). Przyczyną wysiłkowego nietrzymania moczu jest osłabienie mięśni dna miednicy (mięśnie Kegla) lub mięśnia zwieracza cewki moczowej. Leczenie tej uciążliwej dolegliwości polega na regularnym ćwiczeniu osłabionych mięśni.

Lek. Paweł Herman